Trình bày đặc điểm khí hậu Châu Phi. Giải thích vì sao Châu Phi có khí hậu cao hình thành nhiều hoang mạc.
K
Khách
Hãy nhập câu hỏi của bạn vào đây, nếu là tài khoản VIP, bạn sẽ được ưu tiên trả lời.
Những câu hỏi liên quan
C
5 tháng 12 2016
Đặc điểm địa hình và khí hậu :
Châu Phi là một cao nguyên khổng lồ, cao trung bình khoảng 700m, độ cao tương đối đồng đều, trừ 1 vài miền ven biển phía Tây và miền đất thấp Bắc Phi, phần lớn diện tích Châu Phi cao hon 200m. Có thề chia địa hình Châu Phi thành 2 khu vực lớn với ranh giới là 1 đường thẳng kéo dài theo hướng TN - ĐB từ Benghela đến Macxauat.
5 tháng 12 2016
Các dòng biển: cũng có ảnh hưởng đến khí hậu nói chung và đặc biệt vùng duyên hải nói riêng, do ảnh hưởng dòng lạnh Benghêla, Canari các vùng ven bờ Tây Nam, Tây Bắc Phi có khí hậu khô hạn và cảnh quan hoang mạc phát triển tận bờ biển.
d. Hoàn lưu khí quyển: Sự phối hợp của các nguyên tố hình thành khí hậu nói trên sẽ quyết định sự phân bố khí áp và hoàn lưu khí quyển. Nhân tố hoàn lưu sẽ quyết định chế độ thời tiết và đặc điểm khí hậu trên toàn lục địa cũng như của từng vùng riêng biệt.
Về mùa đông ( tháng 1 )
Ở bắc phi hình thành một áp cao (phối hợp với (+) Axo) bao trùm toàn bộ phần Bắc lục địa.
Ở Nam Phi hình thanh một áp thấp phối hợp với áp thấp xích đạo phủ toàn bộ Trung và Nam phi, trên các đại dương (+) AXo, các (+) N Đại tây dương và (+) N Ấn Độ Dương vẫn tồn tại
Một dãi hẹp ở phía bắc lục địa ảnh hưởng của gío Tây & khí hậu xoáy, thời tiết thường có gió lạnh và mưa nhiều.
Ở Nam Phi khu vực xích đạo từ 17 đến 18o N có gió mùa hướng Bắc hoặc Đông Bắc, thời tiết nóng ẩm, mưa nhiều.
Phần còn lại của Nam Phi và phần Madagaxcar nằm trong đới gió mậu dịch duyên hải.
Dọc theo bờ Ðông thời tiết nóng và có mưa nhiều, càng vào sâu nội địa lượng mua giảm dần.
Bờ phía Tây do ảnh hưởng của dòng biển lạnh thời tiết mát, ổn định, không mưa.
Về mùa hạ ( tháng 7 )
Khí áp:
Bắc Phi hình thành 1 áp thấp phối hợp với áp thấp xích đạo, áp thấp Nam Á bao phủ phần lớn Bắc Phi và Trung Phi.
Ở Nam Phi hình thành 1 trung tâm áp cao và cùng với (+) N Ðại Tây Dương và N Ấn Độ Dương thành một áp cao liên tục.
Gió:
Ở Bắc Phi:
Ở phần Bắc lục địa khoảng 17 - 18oB trở lên có gió mậu dịch ĐB, thời tiết ổn định, rất khô và nóng.
Phía Nam: gió mùa TN ( CTN -> xích đạo ) thời tiết nóng ẩm ướt và có mưa nhiều. Đặc biệt vùng duyên hải vốnh Ghinê gió từ biển thổi vào gặp các sườn núi chắn gió nên mưa rất lớn, càng đi sâu vào nội địa và lên các vĩ độ cao lượng mua giảm đi rõ rệt.
Riêng sưòn tây sơn nguyên Ethiôpi có mưa nhiều do ảnh hưởng sườn núi cao chắn gió.
Miền đông bán đảo Xômali chịu ảnh hưởng của gió mùa TN nhưng song song với hướng núi nên rất ít mưa.
Ở Nam Phi chịu ảnh hưởng của gió mậu dịch Đông Nam.
Vùng duyên hải ở phía đông mưa nhiều. Càng vào sâu trong nội địa muă càng ít, thời tiết khô và trong sáng.
Miền duyên hải phía Tây ( cho tới gần xích đạo ) chịu ảnh hưởng của gió mậu dịch lục địa và dòng biển lạnh, thời tiết ổn định, hầu như không mưa.
Một bộ phận nhỏ ở rìa phía Nam chịu ảnh hưởng của gió Tây thời tiết ẩm, mưa nhiều.
e. Sự phân bố mưa: là kết quả của hoàn lưu khí quyển và địa hình lượng mua trên lục địa Phi phân bố không đều.
Các vùng thuộc đới xích đạo và cận xích đạo có mưa nhiều nhất, lượng mua thường giảm từ vùng xích đạo về 2 Chí Tuyởn. Vùng xích đạo và các sườn đón gió như sườn tây sơn nguyên Ethiôpi, sườn đông Madagaxca, sườn nam sơn nguyên Ghinê thượng có lượng mua trung bình từ 2000- 3000 mm
Các vùng gió mùa có lượng mua trung bình 1500-2000mm.
Các vùng thống trị gió mậu dịch quanh năm lượng mua trung bình rất thấp thường thếp hon hoởc bằng 250mm.
ii. Các khu vực khí hậu
Căn cứ vào nhiệt độ và lượng mua, Châu Phi có 7 miền khí hậu đối xứng qua xích đạo.
a.Khí hậu xích đạo: 5-6o B đến 5-6o N gồm vùng duyên Hải vốnh Ghinê, miền Camơrun, 1 phần lưu vực sông Côngô đến vùng hồ lớn Đông Phi.Đặc điểm khí hậu miền nầy là nóng và rất ẩm, nhiệt độ trung bình năm 25-28oC, biên độ nhiệt 4-5 oC, lượng mua hon 2000 mm/năm, nhiều nhất vào các tháng 3, 4 và 9, 10, nên cảnh quan rừng mưa nhiệt đới phát triển.
b. Hai miền khí hậu gió mùa xích đạo ( cận xích đạo).
- Khu vực gió mùa xích đạo ½ Cấu Bắc: 5o B - 17o B, phía đông xuống thấp hơn, đến phần nam bán đảo Xômali. Khu vực giĩ mùa có dởc diởm là mua dã giãm đến, mưa chủ yếu trong mùa hạ, nhiều nhất vào các tháng 6,7,8 và khơ khan vào các tháng 12, 1, 2, độ ẩm giảm nhiệt độ tăng lên và thời kỳ mùa đông khô ráo kéo dài.
Tùy theo vị trí, chia thành 3 miền nhỏ:
Miền Ðại Tây Dương: mưa nhiều.
Miền Nội địa: khô và nóng
Miền Ấn Độ dương: có mưa nhưng ít hơn.
Khu vực gió mùa xích đạo ở 1/2 Cấu Nam: bao gồm phía đông của lục địa, cả 1/2 phía bắc Môdămbích, Rodedi, mưa chủ yếu do gió mậu dịch mang hơi ẩm từ đại dương đến, còn gió mùa TB khô khan. Mưa nhiều vào tháng 12, 1, 2, khô khan vào các tháng 6, 7, 8... nhiệt độ thấp hơn so với ½ Cấu Bắc, miền ven biển Ấn Độ Dương mưa nhều, miền nội địa lượng mưa giảm.
Thí dụ: Ðaetxalam (6o47’N, 39o18’T), nhiệt độ trung bình năm 25o5C. Lượng mua hơn1100mm.
c. Hai miền khí hậu nhiệt đới khô.
http://www.urviet.com/24h.com.vn/upload/news/2007-09-23/quyennlLone_Palm,_Sahara_Desert.jpg
Quang cảnh hoang mạc Sahara- chiếm 1/3 diện tích Châu phi
Ở ½ Cấu Bắc, miền khí hậu hoang mạc chiếm 1 diện tích rộng lớn từ bờ biển Ðại Tây Dương đến Hồng Hải bao gồm tòan bộ hoang mạc Xahara. Khí hậu miền này rất nóng & khô, biên dở ngày đêm và biên dở năm rất lớn. Lượng mua trung bình hàng năm duởi 250mm, có nơi mấy năm liền không có mưa. Miền này có những luồng gió cuốn địa phương rất nóng và kho âcó tên là Ximun hay Hac-ma- tan, gây nên những trận bảo cát khủng khiếp làm cho to lên tới 50oc, độ ẩm tương đối xuống tới 5%. Về đêm không khí rất trong to xuống 0oc hay thấp hơn.
Ở ½ Cấu Nam, miền khí hậu hoang mạc gồm có hoang mạc Na-mip & Kalahari. Khí hậu ở đây cũng giống hoang mạc Xahara nhưng dịu hơn.
d. Hai miền khí hậu cận Chí Tuyởn ( khí hậu Ðịa Trung Hải ) gồm miền núi Atlat, miền duyên hải Ðởa Trung Hải ở ½ Cấu Bắc. Ở ½ Cấu Nam gồm miền cực Nam Phi. Chịu ảnh hưởng của biển rỏ rệt, ở mỗi đới về mùa hạ thống trị khối khí nhiệt đới lục địa, thời tiết ổn định, nóng và không mưa, về mùa đông thống trị kHải khí ôn đới và gió tây, tHải tiởt ấm, ẩm, mưa khá nhiều trung bình lượng mua từ 500mm-1000mm/năm.
24 tháng 12 2018
1,NGUYÊN NHÂN:khói bụi từ các nhà máy và phương tiện giao thông thải vào khí quyển
HẬU QUẢ:+tạo nên những trận mưa axit
+tăng hiệu ứng nhà kính
+thủng tầng ô zôn
2,ĐẶC ĐIỂM KHÍ HẬU:
+Do phần lớn lãnh thổ nằm giữa 2 chí tuyến ,ít chịu ảnh hưởng của biển,địa hình cao nên châu phi có khí hậu nóng,khô bậc nhất thế giới
+hoang mạc chiếm phần lớn S
(mk trả lời luôn câu kế tiếp rồi đó.mà bn ni ghi hết luôn nha .câu sau thì xuống hàng mà trả lời)
3,SỰ THÍCH NGHI CỦA ĐỘNG THỰC VẬT Ở MÔI TRƯỜNG HOANG MẠC:
-thực động vật thích nghi với môi trường khô hạn và khắc nghiệt bằng cách tự hạn chế sự mất nước,tăng cường dự trữ nước và chất dinh dưỡng trong cơ thể
+thực vật :lá biến thành gai,lá bọc lớp sáp dày,thân mọng nước.thân cây thấp lùn có bộ rỗ to và dài
+động vật:sống vùi mình trong cát ,trong hốc đá.kiếm ăn vào ban đêm
NHỚ CHO MK 1 K NHA !!!
2 tháng 12 2020
Câu 1: Nguyên nhân: - Khói bụi từ các nhà máy và phương tiện giao thông thải vào không khí
Hậu quả: - Mưa axit
- Hiệu ứng nhà kính: khiến cho trái đất nóng lên, khí hậu toàn cầu biến đổi, băng hai cực tan chảy, mực nước biển dâng cao
Thủng tầng ozon
Câu 3: Thực vật:
- Thực vật thích nghi với sự khô hạn bằng cách hạn chế sự thoát nước
- Đồng thời tăng cường dự trữ nước, chất dinh dưỡng trong cơ thể, rút ngắn thời kì sinh trưởng
- Lá biến thành gai
- Rễ dài
Động vật
-Bò sát và côn trùng sống vùi mình trong cát và trong các hốc đá
- Kiếm ăn vào ban đêm
- Linh dương, lạc đà,... sống được là nhờ có khả năng chịu khát đói và đi xa tìm thức ăn, nước uống.
Câu 2:
- Phần lớn lãnh thổ Châu Phi nằm giữa hai chí tuyến nên ảnh hưởng của biển không vào sâu trong đất liền
- Châu Phi có khí hậu nóng, khô nhất thế giới
- Hoang mạc chiếm diện tích lớn
+ Châu Phi có khí hậu nóng và khô vì nó nằm giữa hai chí tuyến Bắc- Nam
8 tháng 12 2016
1. cảnh quan châu á đa dạng:
+ rừng lá kim
+ rừng cận nhiệt, nhiệt đới ẩm
+ thảo nguyên, hoang mạc
+ núi cao
VÌ do sự phân hóa đa dạng ở các đới khí hậu, các kiểu khí hậu và do ảnh hưởng địa hình
2.từ bắc xuống nam châu á có các đới khí hậu sau:
+đới khí hậu cực , cận cực
+đới khí hậu ôn đới
+đới khí hậu cận nhiệt
+ đới khí hậu nhiệt đới
+ đới khí hậu xích đạo
Vì lãnh thổ châu á trải dài từ vùng cực bắc đến xích đạo( nhiều vĩ độ) nên lượng bức xạ mặt trời phân bố k đều từ cực về XĐ
28 tháng 12 2020
- Địa hình : tây bắc, sơn nguyên, bồn địa thấp, địa hình đông nam, đồng bằng, núi,...- Khoáng sản: bô-xít, ni-ken, crôm, man-gan, sắt, khí đốt, dầu mỏ, cô-ban, đồng, vàng, chì, uranium, kim cương, phốt phát,... Châu phi có khí hậu nóng và khô bậc nhất thế giới.- Nhiệt độ trung bình năm trên 20°C, lượng mưa tương đối ít và giảm dần về phía hai ia tuyến, hình thành những hoang mạc lớn, lan ra sát biển-Hình dạng châu Phi có dạng hình khối, bờ biển ít bị cắt xẻ, có rất ít vịnh biển, bán đảo, đảo.
KD
29 tháng 11 2019
- Đặc điểm chung khí hậu nước ta là mang tính chất nhiệt đới gió mùa ẩm.
độ ẩm không khí rất cao (trên 80%). Khí hậu nước ta chia thành hai mùa rõ rệt, phù hợp với hai mùa gió: mùa đông lạnh khô với gió mùa đông bắc và mùa hạ nóng ẩm với gió mùa tây nam.
-Tính chất đa dạng và thất thường: Khí hậu nước ta phân hóa mạnh theo không gian và thời gian, hình thành nên các miền và vùng khí hậu khác nhau. Khí hậu nước ta rất thất thường, biến động mạnh, có năm rét sớm, năm rét muộn, năm mưa nhiều, năm khô hạn, năm ít bão, năm nhiều bão,...
Nước ta có mấy mùa khí hậu? Nêu đặc trưng khí hậu của từng mùa.
Trả lời
- Nước ta có hai mùa khí hậu: mùa gió đông bắc và mùa gió tây nam.
- Đặc trưng khí hậu của từng mùa:
+ Mùa gió đông bắc từ tháng 11 đến tháng 4 tạo nên mùa đông lạnh, mưa phùn ở miền Bắc và khô nóng kéo dài ở miền Nam.
+ Mùa gió tây nam từ tháng 5 đến tháng 10 tạo nên mùa hạ nóng ẩm có mưa to, gió lớn và dông bão, diễn ra phổ biến trên cả nước.
Sự khác biệt về khí hậu và thời tiết của các miền, nguyên nhân?
Trả lời:
-Miền Bắc chìm trong khí hậu giá rét còn miền Nam thì vẫn ấm áp.
-Sự khác biệt nằm ở chỗ miền Bắc có khí hậu cận nhiệt đới ẩm và có đủ bốn mùa, còn miền Nam thì có khí hậu xa van nhiệt đới.
Nguyên nhân:
Do 2 miền nước ta nằm trong các khu vực khác nhau
26 tháng 7 2021
- Đặc điểm chung khí hậu nước ta là mang tính chất nhiệt đới gió mùa ẩm.
độ ẩm không khí rất cao (trên 80%). Khí hậu nước ta chia thành hai mùa rõ rệt, phù hợp với hai mùa gió: mùa đông lạnh khô với gió mùa đông bắc và mùa hạ nóng ẩm với gió mùa tây nam.
-Tính chất đa dạng và thất thường: Khí hậu nước ta phân hóa mạnh theo không gian và thời gian, hình thành nên các miền và vùng khí hậu khác nhau. Khí hậu nước ta rất thất thường, biến động mạnh, có năm rét sớm, năm rét muộn, năm mưa nhiều, năm khô hạn, năm ít bão, năm nhiều bão,...
Nước ta có mấy mùa khí hậu? Nêu đặc trưng khí hậu của từng mùa.
Trả lời
- Nước ta có hai mùa khí hậu: mùa gió đông bắc và mùa gió tây nam.
- Đặc trưng khí hậu của từng mùa:
+ Mùa gió đông bắc từ tháng 11 đến tháng 4 tạo nên mùa đông lạnh, mưa phùn ở miền Bắc và khô nóng kéo dài ở miền Nam.
+ Mùa gió tây nam từ tháng 5 đến tháng 10 tạo nên mùa hạ nóng ẩm có mưa to, gió lớn và dông bão, diễn ra phổ biến trên cả nước.
Sự khác biệt về khí hậu và thời tiết của các miền, nguyên nhân?
Trả lời:
-Miền Bắc chìm trong khí hậu giá rét còn miền Nam thì vẫn ấm áp.
-Sự khác biệt nằm ở chỗ miền Bắc có khí hậu cận nhiệt đới ẩm và có đủ bốn mùa, còn miền Nam thì có khí hậu xa van nhiệt đới.
Nguyên nhân:
Do 2 miền nước ta nằm trong các khu vực khác nhau
TP
3
24 tháng 12 2016
bạn tham khảo ở đây nha : Bài 21 : Môi trường đới lạnh | Học trực tuyến
24 tháng 12 2016
Đới lạnh nằm trong khoảng từ hai vòng cực đến hai cực.
Đới lạnh có khí hậu vô cùng khắc nghiệt. Mùa đông rất dài, hiếm khi thấy Mặt Trời và thường có bão tuyết dữ dội kèm theo cái lạnh cắt da. Nhiệt độ trung bình luôn dưới -10°C, thậm chí xuống đến -50°C.
Mùa hạ thật sự chỉ dài 2 - 3 tháng. Mặt Trời di chuyển là là suốt ngày đêm ở đường chân trời, có nơi đến 6 tháng liền. Trong thời gian này, nhiệt độ có tăng lên nhưng cũng ít khi vượt quá 10°c.
Lượng mưa trung bình năm rất thấp (dưới 500mm) và chủ yếu ờ dạng tuyết rơi (trừ mùa hạ). Đất đóng băng quanh năm, chỉ tan một lớp mỏng trên mặt kh
mùa hạ đến.
ở vùng Bắc Cực, mặt biển đóng một lớp băng dày đến l0m. Vào mùa hạ. biển băng vỡ ra, hình thành các tảng băng trôi ở châu Nam Cực và đảo Grơn-len, băng tuyết đóng thành khiên băng dày hơn 1500m. Đến mùa hạ, rìa các khiên băng trôi trượt xuống biển, vỡ ra thành những núi băng khổng lồ. Nhiều núi băng trôi theo các dòng biển về phía xích đạo hàng năm trời vẫn chưa tan hết.
Hiện nay, Trái Đất đang nóng lên. băng ở hai vùng cực tan chảy bớt, diện tích bề băng thu hẹp lại.
CT
1
5 tháng 5 2016
1, Bắc Âu thuộc môi trường đới lạnh, địa hình băng hà cổ , có dạng Fio và nhiều hồ, đầm, ngoài ra còn có nhiều núi lửa và suối nước nóng
2,
– Các vùng công nghiệp truyền thống đang gặp khó khăn, đòi hỏi phải thay đổi công nghệ … – Nhiều ngành công nghiệp hiện đại đang được phát triển trong các trung tâm công nghệ cao.
công nghiệp mũi nhọn như điện tử, cơ khí chính xác & tự động hoá, hàng không … nhờ liên kết chặt chẽ với các viện nghiên cứu & các Trường Đại học, có sự hợp tác rộng rãi giữa các nước nên năng suất & chất lượng được nâng cao, thay đổi phù hợp với thị trường
3,Có chí tuyến Nam ( trở xuống phía Nam Bán Cầu là đới lạnh) chạy ngang qua lãnh thổ của lục địa Ô- xtrây –li –a , 1/3 diện tích lãnh thổ ở phía bắc đường chí tuyến Nam và phần còn lại kéo dài đến vĩ độ 390 nên đại bộ phận lãnh thổ lục địa nằm trong khu vực áp cao chí tuyến , khó gây mưa . Phía đông lục địa lại có dãy Trường Sơn đâm sát biển chạy dài từ bắc xuống Nam , chắn gió biển thổi vào lục địa , gây mưa sườn đông Trường Sơn , nhưng hiệu ứng phơn làm cho lượng mưa phía sườn chắn gió giảm dần theo chiều từ đông sang tây làm cho khí hậu của phần lớn lục địa là khô hạn .
Nhớ là đang nói tới phần lớn lục địa Ô – xtrây – li – a , còn các đảo và quần đảo của châu Đại Dương được gọi là “thiên đàng xanh”
có thể nói ngắn gọn là:
- Do ảnh hưởng của đường chí tuyến nam, khí hậu nóng và khô
- Phía đông ven biển là hệ thống núi cao, ngăn ảnh hưởng của biển
- Do ảnh hưởng của dòng biển lạnh tây Ô-xtrây-li-a chảy sát bờ
4,
Phía tây do ảnh hưởng của dòng biển nóng Bắc Đại Tây Dương & gió Tây ôn đới nên khí hậu ấm & ẩm ướt hơn
Phía đông là sâu trong nội địa có dãy Xcănđinavi ngăn chặn ảnh hưởng của dòng biển nóng & gió Tây ôn đới nên mùa đông khí hậu rất lạnh
5,
* Giống nhau :
Cấu trúc địa hình tương tự nhau đều chia 3 phần : núi trẻ phía tây, đồng bằng ở giữa, sơn nguyên và núi già ở phía Đông. Địa hình kéo dài theo chiều kinh tuyến
* Khác nhau :
- Bắc mĩ :
+ Phía đông : Núi già Apalat và sơn nguyên trên bán đảo Labrađo.
+ Ở giữa : Đồng bằng trung tâm cao ở phía bắc, thấp dần về phía nam.
+ Phía tây : Hệ thống Coocđie cao TB ( 3000 – 4000m ) và đồ sộ chiếm gần 1 nửa lục địa Bắc Mĩ.
- Nam Mĩ :
+ Phía đông : Sơn nguyên Guyana và sơn nguyên Braxin
+ Ở giữa : Là chuỗi đồng bằng nối liền nhau : Ô ri nô cô -> Amazôn -> Laplata -> Pampa. Các đồng bằng đều thấp, trừ đồng bằng Pampa có địa hình cao ở phía nam.
+ Phía tây : Hệ thống Anđét, đồ sộ, nhiều thung lũng và cao nguyên rộng xen kẽ giữa các dãy núi
6, Tan băng ở Nam Cực đó là do hiện tượng Trái Đất nóng lên và nó sẽ gây ra hậu quả rất nghiêm trọng đối với con người: mức nước biển dâng cao sẽ khiến cho một số nơi sẽ bị chìm ngập và biến mất trên bản đồ thế giới (ở Thái Lan có một khu vực đã bị như vậy); một số loài động vật ở Nam Cực sẽ không còn nơi sinh sống như gấu trắng,...; gây ra những biến đổi về khí hậu như gió, bão tuyết, ảnh hưởng đến đời sống con người.
DG
16 tháng 12 2016
- Bởi vì ở phía Nam có dòng biển nóng chảy qua, và có gió đông nam thổi từ đại dương vào nên có khí hậu dịu hơn Bắc Phi.
mình nghĩ vậy, mình không chắc lắm nhưng chúc bạn học tốt
Khí hậu
- Phần lớn lãnh thổ châu Phi nằm giữa 2 chí tuyến nên châu Phi là châu lục nóng
+ Nhiệt độ trung bình > 20o C, thời tiết ổn định
-Lượng mưa phân bố rất không đồng đều và tương đối ít, giảm dần về phía 2 chí tuyến
-Những yếu tố làm cho châu Phi có lượng mưa thấp :
+ Địa hình dạng khối
+ Đường bờ biển ít bị cắt xẻ
+ Bị ảnh hưởng bởi những dòng biển lạnh ven bờ
+2 đường chí tuyến cắt ngang lãnh thổ
-> Khí hậu nóng và khô bậc nhất thế giới
mink trả lời câu 2 nhé:
1. Do châu Phi nằm giữa hai chí tuyến(có nhiệt độ cao) nên lượng nước bốc hơi là rất lớn
2.châu Phi có dòng biển lạnh xung quanh châu lục (khống chế sự thoát hơi nước từ biển vào châu lục )
3. địa hình châu Phi lớn nên ít chịu sự ảnh hưởng của biển với châu lục
bn ở dưới làm đúng rùi nhưng mink bổ sung thêm Nguyễn Mai Khánh Huyền