Văn học dân gian

Văn học viết

Lực lượng sáng tác

Sáng tác chung của tập thể

Sáng tác cá nhân, của tác giả riêng

Thời gian sáng tác

Khó xác định thời gian sáng tác

Có sự lưu truyền rõ ràng bằng văn tự

Hình thức lưu truyền

Hình thức lưu truyền bằng miệng, mãi về sau có sự ghi chép

Lưu truyền bằng văn tự

Dị bản

Thường có nhiều dị bản ở các vùng miền khác nhau

Chỉ có duy nhất một văn bản, không có dị bản

Thể loại

Cổ tích, thần thoại, truyền thuyết, ca dao, tục ngữ…

Thơ, truyện, tiểu thuyết, tùy bút, bút kí…

Văn học dân gian

Văn học viết

Lực lượng sáng tác

Sáng tác chung của tập thể

Sáng tác cá nhân, của tác giả riêng

Thời gian sáng tác

Khó xác định thời gian sáng tác

Có sự lưu truyền rõ ràng bằng văn tự

Hình thức lưu truyền

Hình thức lưu truyền bằng miệng, mãi về sau có sự ghi chép

Lưu truyền bằng văn tự

Dị bản

Thường có nhiều dị bản ở các vùng miền khác nhau

Chỉ có duy nhất một văn bản, không có dị bản

Thể loại

Cổ tích, thần thoại, truyền thuyết, ca dao, tục ngữ…

Thơ, truyện, tiểu thuyết, tùy bút, bút kí…

Tên tác phẩm

Tác giả

Thể loại

Con hổ có nghĩa

Vũ Trinh sưu tầm

Thầy thuốc giỏi cốt nhất ở tấm lòng

Hồ Nguyên Trừng

Sông núi nước Nam

Lí Thường Kiệt

Thơ

Phò giá về kinh

Trần Quang Khải

Thơ

Thiên Trường vãn vọng

Trần Nhân Tông

Thơ

Côn Sơn ca

Nguyễn Trãi

Thơ

Chiếu dời đô

Lí Công Uẩn

Chiếu

Hịch tướng sĩ

Trần Quốc Tuấn

Hịch

Bình Ngô đại cáo

Nguyễn Trãi

Thơ

Bàn luận về phép học

Nguyễn Thiếp

Tấu

Chuyện người con gái Nam Xương

Nguyễn Trãi

Truyện

Tên tác phẩm

Tác giả

Thể loại

Sau phút chia li

Đoàn Thị Điểm

Thơ song thất lục bát

Bánh trôi nước

Hồ Xuân Hương

Thất ngôn tứ tuyệt

Qua đèo Ngang

Bà Huyện Thanh Quan

Thất ngôn bát cú

Bạn đến chơi nhà

Nguyễn Khuyến

Thất ngôn bát cú

Vào nhà ngục Quảng Đông cảm tác

Phan Bội Châu

Thất ngôn bát cú

Đập đá ở Côn Lôn

Phan Châu Trinh

Thơ thất ngôn bát cú

Muốn làm thằng Cuội

Tản Đà

Thơ thất ngôn bát cú

Hai chữ nước nhà

Trần Tuấn Khải

Song thất lục bát

Chị em Thúy Kiều

Nguyễn Du

Truyện thơ

Kiều ở lầu Ngưng Bích

Nguyễn Du

Truyện thơ

Lục Vân Tiên cứu Kiều Nguyệt Nga

Nguyễn Đình Chiểu

Truyện thơ

Tên tác phẩm

Tác giả

Thể loại

Con hổ có nghĩa

Vũ Trinh sưu tầm

Thầy thuốc giỏi cốt nhất ở tấm lòng

Hồ Nguyên Trừng

Sông núi nước Nam

Lí Thường Kiệt

Thơ

Phò giá về kinh

Trần Quang Khải

Thơ

Thiên Trường vãn vọng

Trần Nhân Tông

Thơ

Côn Sơn ca

Nguyễn Trãi

Thơ

Chiếu dời đô

Lí Công Uẩn

Chiếu

Hịch tướng sĩ

Trần Quốc Tuấn

Hịch

Bình Ngô đại cáo

Nguyễn Trãi

Thơ

Bàn luận về phép học

Nguyễn Thiếp

Tấu

Chuyện người con gái Nam Xương

Nguyễn Trãi

Truyện

Tên tác phẩm

Tác giả

Thể loại

Sau phút chia li

Đoàn Thị Điểm

Thơ song thất lục bát

Bánh trôi nước

Hồ Xuân Hương

Thất ngôn tứ tuyệt

Qua đèo Ngang

Bà Huyện Thanh Quan

Thất ngôn bát cú

Bạn đến chơi nhà

Nguyễn Khuyến

Thất ngôn bát cú

Vào nhà ngục Quảng Đông cảm tác

Phan Bội Châu

Thất ngôn bát cú

Đập đá ở Côn Lôn

Phan Châu Trinh

Thơ thất ngôn bát cú

Muốn làm thằng Cuội

Tản Đà

Thơ thất ngôn bát cú

Hai chữ nước nhà

Trần Tuấn Khải

Song thất lục bát

Chị em Thúy Kiều

Nguyễn Du

Truyện thơ

Kiều ở lầu Ngưng Bích

Nguyễn Du

Truyện thơ

Lục Vân Tiên cứu Kiều Nguyệt Nga

Nguyễn Đình Chiểu

Truyện thơ

Truyện

- Bài học đường đời đầu tiên (trích "Dế Mèn phiêu lưu kí"); Sông nước Cà Mau (Trích "Đất rừng phương Nam"); Vượt thác (Trích "Quê nội"); 

Bức tranh của em gái tôi (Lớp 6); 

- Lão Hạc, Tức nước vỡ bờ, Tôi đi học  (Lớp 8); 

- Làng, Lặng lẽ Sa Pa, Chiếc lựơc ngà, Những ngôi sao xa xôi (Lớp 9).

 Kí

- Cô Tô, Cây tre (Lớp 6); 

- Một thứ quà của lúa non: Cốm, Mùa xuân của tôi - V.Bằng, Sài Gòn tôi yêu - Minh Hương (L7); 

- Trong lòng mẹ  (Lớp 8).

 Thơ

- Lượm, Đêm nay Bác không ngủ, Mưa (L 6); 

- Cảnh khuya, Nguyên tiêu, Tiếng gà trưa (L7); 

- Đập đá ở Côn Lôn, Muốn làm thằng Cuội, Ông đồ - V.Đ.Liên, Nhớ rừng, Quê hương, Tức cảnh Pác Bó, Vọng nguyệt, Tẩu lộ, Khi con tu hú (L 8).

- Đồng chí, Bài thơ về tiểu đội xe không kính, Đoàn thuyền đánh cá, Bếp lửa, Viếng lăng Bác, Mùa xuân nho nhỏ, Ánh trăng, Nói với con, Sang thu.

Nghị luận

- Tinh thần yêu nước của nhân dân ta, Đức tính giản dị của Bác Hồ, Sự giầu đẹp của tiếng Việt, Ý nghĩa văn chương (L7);

- Thuế máu (L8);

- Tiếng nói của văn nghệ, Chuẩn bị hành trang vào thế kỉ mới (L9).

 Truyện

- Bài học đường đời đầu tiên (trích "Dế Mèn phiêu lưu kí"); Sông nước Cà Mau (Trích "Đất rừng phương Nam"); Vượt thác (Trích "Quê nội");

Bức tranh của em gái tôi (Lớp 6);

- Lão Hạc, Tức nước vỡ bờ, Tôi đi học  (Lớp 8);

- Làng, Lặng lẽ Sa Pa, Chiếc lựơc ngà, Những ngôi sao xa xôi (Lớp 9).

 Kí

- Cô Tô, Cây tre (Lớp 6);

- Một thứ quà của lúa non: Cốm, Mùa xuân của tôi - V.Bằng, Sài Gòn tôi yêu - Minh Hương (L7);

- Trong lòng mẹ  (Lớp 8).

 Thơ

- Lượm, Đêm nay Bác không ngủ, Mưa (L 6);

- Cảnh khuya, Nguyên tiêu, Tiếng gà trưa (L7);

- Đập đá ở Côn Lôn, Muốn làm thằng Cuội, Ông đồ - V.Đ.Liên, Nhớ rừng, Quê hương, Tức cảnh Pác Bó, Vọng nguyệt, Tẩu lộ, Khi con tu hú (L 8).

- Đồng chí, Bài thơ về tiểu đội xe không kính, Đoàn thuyền đánh cá, Bếp lửa, Viếng lăng Bác, Mùa xuân nho nhỏ, Ánh trăng, Nói với con, Sang thu.

Nghị luận

- Tinh thần yêu nước của nhân dân ta, Đức tính giản dị của Bác Hồ, Sự giầu đẹp của tiếng Việt, Ý nghĩa văn chương (L7);

- Thuế máu (L8);

- Tiếng nói của văn nghệ, Chuẩn bị hành trang vào thế kỉ mới (L9).

T. loại

Tên văn bản

T/gian

T/giả

Những nét chính về ND và NT

Truyện kí

1. Thầy thuốc giỏi cốt ở tấm lòng

Đầu TK XV

Hồ Nguyên Trừng

Ca ngợi phẩm chất cao quý của vị lương y họ Phạm. Tài chữa bệnh và lòng yêu thương con người, không sợ quyền uy.

2. Chuyện người con gái Nam Xương

(Trích"Truyền kì mạn lục")

TK XVI

Nguyễn Dữ

Ca ngợi vẻ đẹp truyền thống của người phụ nữ và cảm thông với số phận oan nghiệt của họ. NT thắt nút, mở nút, kịch tính cao, yếu tố hoang đường kì ảo

Thơ

1. Sông núi nước Nam

1077

Lí Thường Kiệt

Lòng tự hào dân tộc, ý chí quyết chiến quyết thắng kẻ thù với giọng văn hào hùng.

2. Phò giá về kinh

1285

Trần Quang Khải

Ca ngợi chiến thắng Chương Dương, Hàm Tử và bài học về thái bình.

3. Bánh trôi nước

TK XVIII

Hồ Xuân

Hương

Trân trọng vẻ đẹp trong trắng của người phụ nữ và ngậm ngùi cho thân phận mình. Sử dụng có hiệu quả h/ảnh so sánh, NT ẩn dụ.

4. Qua Đèo Ngang

TK XIX

Bà Huyện

Thanh Quan

Vẻ đẹp cổ điển của bức tranh về đèo Ngang và tâm sự yêu nước qua lời thơ trang trọng, hoàn chỉnh của thể Đường luật.

8. Bạn đến chơi nhà.

TK XIX

Nguyễn

Khuyến

Tình bạn bè chân thật, sâu sắc, hóm hỉnh và một h/ảnh thơ giản dị, linh hoạt.

Truyện thơ

1.Truyện Kiều (Trích)

- Chị em TK

- Kiều ở lầu Ngưng Bích

Đầu TK

XI X

Nguyễn

Du

- Ca ngợi vẻ đẹp và tài năng của hai chị em Thuý Kiều với NT ước lệ tượng trưng.

- Tâm trạng và nỗi nhớ của T.Kiều với NT tả cảnh ngụ tình

2. Lục Vân Tiên (Trích)

-LVT  …KNN

Giữa TK XIX

Nguyễn Đình Chiểu

- Vẻ đẹp sức mạnh nhân nghĩa của người anh hùng L.V.T qua ngôn ngữ giản dị, gần lời nói đời thường

Nghị luận

1. Chiếu dời đô

1010

Lí Công Uẩn

Lí do dời đô và nguyện vọng giữ nước muôn đời bền vững và phồn thịnh với cách lập luận chặt chẽ.

2. Hịch tướng sĩ

Trước

1258

Trần Quốc Tuấn

Trách nhiệm đối với đất nước và lời kêu gọi thống thiết đối với tướng sĩ. Lập luận chặt chẽ, luận cứ xác đáng, giàu sức thuyết phục.

3. Nước Đại Việt ta

Năm 1428

Nguyễn Trãi

 Tự hào dân tộc, niềm tin chiến thắng, luận cứ rõ ràng, hấp dẫn.

4. Bàn luận về phép học

Năm 1791

Ng. Thiếp

Học để có tri thức, để phục vụ đất nước chứ không phải cầu danh. Lập luận chặt chẽ, giầu sức thuyết phục.

T. loại

Tên văn bản

T/gian

T/giả

Những nét chính về ND và NT

Truyện kí

1. Thầy thuốc giỏi cốt ở tấm lòng

Đầu TK XV

Hồ Nguyên Trừng

Ca ngợi phẩm chất cao quý của vị lương y họ Phạm. Tài chữa bệnh và lòng yêu thương con người, không sợ quyền uy.

2. Chuyện người con gái Nam Xương

(Trích"Truyền kì mạn lục")

TK XVI

Nguyễn Dữ

Ca ngợi vẻ đẹp truyền thống của người phụ nữ và cảm thông với số phận oan nghiệt của họ. NT thắt nút, mở nút, kịch tính cao, yếu tố hoang đường kì ảo

Thơ

1. Sông núi nước Nam

1077

Lí Thường Kiệt

Lòng tự hào dân tộc, ý chí quyết chiến quyết thắng kẻ thù với giọng văn hào hùng.

2. Phò giá về kinh

1285

Trần Quang Khải

Ca ngợi chiến thắng Chương Dương, Hàm Tử và bài học về thái bình.

3. Bánh trôi nước

TK XVIII

Hồ Xuân

Hương

Trân trọng vẻ đẹp trong trắng của người phụ nữ và ngậm ngùi cho thân phận mình. Sử dụng có hiệu quả h/ảnh so sánh, NT ẩn dụ.

4. Qua Đèo Ngang

TK XIX

Bà Huyện

Thanh Quan

Vẻ đẹp cổ điển của bức tranh về đèo Ngang và tâm sự yêu nước qua lời thơ trang trọng, hoàn chỉnh của thể Đường luật.

8. Bạn đến chơi nhà.

TK XIX

Nguyễn

Khuyến

Tình bạn bè chân thật, sâu sắc, hóm hỉnh và một h/ảnh thơ giản dị, linh hoạt.

Truyện thơ

1.Truyện Kiều (Trích)

- Chị em TK

- Kiều ở lầu Ngưng Bích

Đầu TK

XI X

Nguyễn

Du

- Ca ngợi vẻ đẹp và tài năng của hai chị em Thuý Kiều với NT ước lệ tượng trưng.

- Tâm trạng và nỗi nhớ của T.Kiều với NT tả cảnh ngụ tình

2. Lục Vân Tiên (Trích)

-LVT  …KNN

Giữa TK XIX

Nguyễn Đình Chiểu

- Vẻ đẹp sức mạnh nhân nghĩa của người anh hùng L.V.T qua ngôn ngữ giản dị, gần lời nói đời thường

Nghị luận

1. Chiếu dời đô

1010

Lí Công Uẩn

Lí do dời đô và nguyện vọng giữ nước muôn đời bền vững và phồn thịnh với cách lập luận chặt chẽ.

2. Hịch tướng sĩ

Trước

1258

Trần Quốc Tuấn

Trách nhiệm đối với đất nước và lời kêu gọi thống thiết đối với tướng sĩ. Lập luận chặt chẽ, luận cứ xác đáng, giàu sức thuyết phục.

3. Nước Đại Việt ta

Năm 1428

Nguyễn Trãi

 Tự hào dân tộc, niềm tin chiến thắng, luận cứ rõ ràng, hấp dẫn.

4. Bàn luận về phép học

Năm 1791

Ng. Thiếp

Học để có tri thức, để phục vụ đất nước chứ không phải cầu danh. Lập luận chặt chẽ, giầu sức thuyết phục.

Thể loại

Định nghĩa

Các văn bản được học

Truyện

1. Truyền thuyết: Kể về các nhân vật và sự kiện có liên quan đến lịch sử thời quá khứ, thường có yếu tố tưởng tượng kì ảo. Thể hiện thái độ và cách đánh giá của nhân dân về sự kiện và nvật lsử được kể.

- Con rồng cháu tiên; Bánh  chưng, bánh giầy; Thánh Gióng; Sơn Tinh Thủy Tinh; Sự tích Hồ Gươm

2. Cổ tích: Kể về cuộc đời 1 số kiểu nhân vật quen thuộc bất hạnh, dũng sĩ, tài năng…có yếu tố hoang đường, thể hiện ước mơ niềm tin chiến thắng.

- Sọ Dừa, Thạch Sanh; Em bé thông minh.

3. Ngụ ngôn: Mượn truyện về loài vật, đồ vật, vật (hay chính con người) để nói bóng gió kín đáo chuyện về con người để khuyên nhủ, răn dạy một bài học nào đó.

- Đeo nhạc cho mèo; Chân Tay, Tai, Mắt, Miệng

4.Truyện cười: Kể về những hiện tượng đáng cười trong cuộc sống, nhằm tạo ra tiếng cười mua vui hay phê phán những thói hư tật xấu trong xã hội.

- Treo biển; Lợn cưới áo mới

Ca dao

Chỉ các thể loại trữ tình dgian, kết hợp lời và nhạc diễn tả đ/sống nội tâm của con người.

- Những câu hát về tình cảm gia đình, những câu hát về tình yêu quê hương đất nước; than thân; châm biếm.

Tục ngữ

Là những câu nói dân gian ngắn gọn, có nhịp điệu, h/ảnh. Thể hiện những kinh nghiệm của nhân dân về mọi mặt (Tự nhiên, lao động, sản xuất…) được nhân dân vận dụng vào đời sống, suy nghĩ và lời ăn tiếng nói hàng ngày.

- Tục ngữ về thiên nhiên và lao động sản xuất; về con người và xã hội..