Đề thi tỉnh Nghệ An (chuyên Phan Bội Châu)
SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÒA TẠO NGHỆ AN
KỲ THI TUYỂN SINH VÀO LỚP 10 THPT CHUYÊN PHAN BỘI CHÂU
NĂM HỌC 2016-2017
Môn thi: NGỮ VĂN
Thời gian: 150 phút
Câu 1: (4 điểm)
Đọc đoạn thơ sau và thực hiện các yêu cầu:
Thời gian chạy qua tóc mẹ
Một mùa trắng đến nôn nao
Lưng mẹ cứ còng dần xuống
Cho con ngày một thêm cao
Mẹ ơi trong lời mẹ hát
Có cả cuộc đời hiện ra
Lời ru chắp con đôi cánh
Lớn rồi con sẽ bay xa
(Trong lời mẹ hát, Trương Nam Hương)
a. Xác định phương thức biểu đạt chính của đoạn thơ.
b. Chỉ ra và phân tích hiệu quả của những biện pháp nghệ thuật được sử dụng trong khổ thơ đầu.
c. Em hiểu ý nghĩa của hai câu thơ cuối như thế nào?
Câu 2: (6 điểm)
Hiện nay, có rất nhiều bạn trẻ thích thể hiện mình bằng cách bắt chước lối ăn mặc, cách cư xử, cao hơn là quan điểm sống của những người nổi tiếng, những nhân vật trong các bộ phim ăn khách…
Em hãy viết một bài văn ngắn trình bày suy nghĩ của mình về hiện tượng trên.
Câu 3: (10 điểm)
Nhà nghiên cứu Hoài Thanh từng khẳng định: Nhà văn không có phép thần thong để vượt ra ngoài thế giới này nhưng thế giới trong mắt nhà văn có hình sắc riêng.
Em hiểu ý kiến trên như thế nào? Hãy làm sáng tỏ hình sắc riêng của mỗi tác giả qua hai đoạn thơ sau:
Ngày xuân con én đưa thoi
Thiều quang chín chục đã ngoài sáu mươi
Cỏ non xanh tận chân trời
Cành lê trắng điểm một vài bông hoa.
(Cảnh ngày xuân, Truyện Kiều, Nguyễn Du)
Mọc giữa dòng sông xanh
Một bông hoa tím biếc
Ơi con chim chiền chiện
Hót chi mà vang trời
Từng giọt long lanh rơi
Tôi đưa tay tôi hứng.
Mùa xuân người cầm súng
Lộc giắt đầy trên lung
Mùa xuân người ra đồng
Lộc trải dài nương mạ
Tất cả như hối hả
Tất cả như xôn xao
(Mùa xuân nho nhỏ, Thanh Hải)
Câu | Ý | Nội dung |
1 |
|
|
| a | Phương thức biểu đạt chính của đoạn thơ là biểu cảm. |
| b | -Biện pháp được sử dụng là biện pháp nhân hóa. - Tác dụng: diễn tả bước đi của thời gian nhanh chóng, dấu hiệu để nhận ra sự chảy trôi ấy là màu tóc mẹ. |
| c | Hai câu thơ cuối nói về ý nghĩa của lời ru: Nó nuôi dưỡng tâm hồn con, chắp cánh cho những ước mơ của con bay cao, bay xa. |
2 |
|
|
| 2.1 | Giải thích -Bắt chước: quy chụp, làm giống như cái đã có, ăn theo. - Lí tưởng sống: suy nghĩ về con người và cuộc đời, những mục tiêu phấn đấu, những ước mơ, hoài bão. - Những nhân vật nổi tiếng, các nhân vật trong những bộ phim ăn khách: những nhân vật có sức thu hút đối với cộng đồng. - Hiện tượng phổ biến trong cuộc sống là lí tưởng hóa thần tượng, lí tưởng hóa những hình tượng nhân vật, sống và tổ chức cuộc đời mình từ các hình mẫu đó, không có ý kiến cá nhân, không suy nghĩ, không có mục đích phấn đấu. |
| 2.2 | Bình luận, chứng minh a.Vì sao có hiện tượng ấy - Cuộc sống hiện thực ngày càng phát triển, công nghệ hiện đại nên mức độ phổ quát của những người, nhân vật nổi tiếng rộng rãi hơn. - Con người luôn có khát khao hướng tới cái đẹp, cái hoàn thiện, những người trẻ cho rằng những người nổi tiếng, các nhân vật trong các bộ phim ăn khách đó là kiểu mẫu, là mẫu số chung đại diện cho những gì đẹp nhất nên học theo. - Cũng có thể do thích thể hiện, bản tính tuổi trẻ vốn không chịu kém cạnh ai, thấy người bên cạnh, thấy bạn bè có một thần tượng, một gu ăn mặc, một cách giao tiếp khác với những người khác thì cũng học tập. - Cuộc sống nhàm chán, phải tạo ra trào lưu để sôi nổi, sinh động. b. Biểu hiện *Tích cực: - Những tấm gương tốt sẽ tác độn tích cực đến giới trẻ: + Sống có lí tưởng, có hoài bão, biết vươn lên trong cuộc sống. + Ngoan ngoãn, lễ phép, ăn mặc lịch sử, cư xử nhã nhặn. - Những tấm gương xấu sẽ ảnh hưởng tiêu cực đến giới trẻ: + Ăn mặc, nói năng không phù hợp với thuần phong mĩ tục. + Lí tưởng sống lệch lạc. + Có khi phản bội lại với quá khứ của dân tộc. + Mải mê với thế giới thần tượng mà quên đi thế giới thực mình đang sống, ảo tưởng. c. Tác động - Tích cực sẽ có tác động tốt, cần phát huy, phát triển. - Tiêu cực: lên án, loại bỏ. |
| 2.3 | Bài học hành động và liên hệ bản thân - Quyết định thấu đáo trước khi quyết định việc gì đó. - Sống có lí tưởng, có mục đích. - Liên hệ bản thân. |
3 |
|
|
| 3.1 | Giải thích - Nhà văn không có phép thần thông để vượt ra ngoài thế giới này: những tác phẩm sáng tạo của nhà văn trước hết phải bắt nguồn từ thời đại lịch sử cụ thể, cuộc sống hiện thực. Như nhà văn Tô Hoài nói “Mỗi trang văn đều soi bóng thời đại mà nó ra đời”. Dù viết về thế giới viễn tưởng thì nhà văn vân lây chất liệu từ thực tế, hướng đến cuốc sống thực. - Thế giới trong mắt nhà văn có hình sắc riêng: Nhà văn bắt dính với hiện thực, cùng viết về một đề tài nhưng mỗi người có một cách soi chiếu khác nhau. Hình sắc riêng chính là cái tạo nên phong cách của mỗi người, thế giới vì thế được sáng tao vô số lần như Mácxen Prus nói : “thế giới không chỉ đươc tạo lập một lần mà qua mỗi lần nhà văn sáng tạo là một lần thế giới lại được tạo lập” - Hai đoạn thơ đều viết về mùa xuân nhưng mỗi nhà thơ có hình sắc riêng |
| 3.2 | Phân tích a.Nhà văn lấy chất liệu từ cuộc sống - Là những bức tranh thiên nhiên đẹp, giàu màu sắc, hình ảnh. - Thể hiện tâm hồn yêu thiên nhiên, yêu quê hương đất nước của tác giả. - Sử dụng những từ ngữ chính xác, có giá trị biểu cảm cao. b. Thế giới trong mắt nhà văn có hình sắc riêng Đoạn trích trong “Cảnh ngày xuân” * Vị trí đoạn trích: Đoạn trích nằm ở phần đầu của văn bản, nêu lên bức tranh thiên mùa xuân, trong buổi lễ thanh minh với màu sắc hài hòa, cảnh đẹp tươi mới. * Phân tích bức tranh thiên nhiên trong đoạn trích: - Nội dung: + Màu sắc hài hòa: sắc xanh mơn mởn, mềm mại, ngọt ngào của cỏ trải rộng như tấm thảm tới chân trời. =>Thể hiện sức sống mùa xuân. + Điểm xuyết trên nền cỏ ấy là một vài bông hoa lê tinh khiết.Từ “trắng điểm” cùng với biện pháp đảo ngữ tạo nên một nhãn tự cho cả bức tranh mùa xuân, tạo điểm nhấn cho bức tranh. Cành lê như đem đến màu trắng bằng bàn tay vô hình của tạo hóa. - Cảnh lễ hội: lễ là tảo mộ, hội là đạp thanh, gần xa nô nức yến anh, chị em sắm sửa đi chơi, tài tử giai nhân, ngựa xe như nước, áo quần như nêm. Không khí lễ hội rộn rang, tưng bừng, náo nhiệt -Nghệ thuật: + Tác giả sử dụng nghệ thuật chấm phá, điểm xuyết trong thi pháp cổ gợi vẻ đẹp thanh xuân, tinh trắng của hoa cỏ mùa xuân. + Vận dụng sáng tạo thơ cổ Trung Quốc: Thơ cổ vẽ mùa xuân có hương vị, màu sắc, đường nét, cả chân trời đều là màu xanh và đường nét thanh lệ của cành lê với vài bông hoa. Với Nguyễn Du, gam màu chủ đạo vẫn là nền xanh ấy điểm xuyết vài bông hoa trắng mà không có màu sắc của hoa lê. Chỉ thêm một chữ “trắng”, Nguyễn Du đã tạo cho bức tranh mùa xuân một màu sắc khác.Màu trắng làm nổi bật thần sắc của bức tranh. =>Bức tranh mùa xuân tuyệt đẹp, mới mẻ, tinh khôi, giàu sức sống, khoáng đạt, trong trẻo, nhẹ nhàng, thanh khiết. + Điệp từ “là”, các biện pháp so sánh, ẩn dụ, nhiều từ ghép, từ láy, động từ được sử dụng để miêu tả cảnh ngày xuân =>Mùa xuân vui tươi, dạt dào nhựa sống, sức sống. Đoạn trích trong Mùa xuân nho nhỏ - Thanh Hải *Vị trí đoạn trích: đoạn trích là hai khổ đầu của bài thơ, thể hiện cảm xúc của nhà thơ trước thiên nhiên mùa xuân với những cảm nhận tinh tế *Nội dung Cảm xúc của nhà thơ trước mùa xuân của thiên nhiên (6 câu đầu) - Bức tranh thiên nhiên trong 6 câu đầu được vẽ bằng vài nét phác họa nhưng rất đặc sắc. - Không gian cao rộng của bầu trời, rộng dài của dòng sông, màu sắc hài hòa của bông hoa tím biếc và dòng sông xanh – đặc trưng của xứ Huế. - Rộn rã, tươi vui với âm thanh tiếng chim chiền chiện hót vang trời, tiếng chim trong ánh sáng xuân lan tỏa khắp bầu trời như đọng thành “từng giọt long lanh rơi”. - Cảm xúc của tác giả trước mùa xuân đất trời thể hiện qua cái nhìn trìu mến với cảnh vật, trong những lời bộc lộ trực tiếp như lời trò chuyện với thiên nhiên: “ơi, hót chi… mà”. Đặc biệt, cảm xúc của nhà thơ được thể hiện trong một động tác trữ tình đón trân trọng vừa tha thiết trìu mến với mùa xuân: đưa tay hứng lấy từng giọt long lanh của tiếng chim chiền chiện. + Giọt long lanh có thể hiểu là giọt mưa mùa xuân, giọt sương mùa xuân, trong sáng, rơi xuống từng nhành cây, kẽ lá như những hạt ngọc. + Giọt long lanh cũng có thể được hiểu theo nghĩa ẩn dụ chuyển đổi cảm giác. Tiếng chim từ chỗ là âm thanh (cảm nhận bằng thính giác) chuyển thành từng giọt (hình và khối, cảm nhận bằng thị giác),từng giọt ấy lại long lanh ánh sáng và màu sắc, có thể cảm nhận bằng xúc giác. => Dù hiểu theo cách nào, hai câu thơ cũng thể hiện cảm xúc say sưa, ngây ngất của tác giả trước cảnh đất trời xứ Huế vào xuân, thể hiện mong muốn hóa vào thiên nhiên đất trời trong tâm tưởng giữa mùa đông giá lạnh khiến ta khâm phục. Cảm xúc của nhà thơ trước mùa xuân của đất nước (10 câu tiếp) - Hình ảnh lộc xuân theo người ra đồng làm đẹp ý thơ với cuộc sống lao động và chiến đấu, xây dựng và bảo vệ, hai nhiệm vụ không thể tách rời. Họ đã đem mùa xuân đến mọi nơi trên đất nước. - “Mùa xuân người cầm súng/ Lộc giắt đầy trên lưng”: liên tưởng đến những người chiến sĩ ra trận mà trên vai, trên lưng họ có cành lá ngụy trang. Những cành lá ấy mang lộc biếc, chồi non, mang theo mùa xuân của thiên nhiên, cây cỏ. từ “lộc” còn làm ta liên tưởng đến hình ảnh người lính khi ra trận, mang theo sức sống của cả dân tộc. Chính màu xanh sức sống đó đã tiếp cho người lính có thêm ý chí, sức mạnh để họ vươn xa về phía trước, tiêu diệt kẻ thù. - “Mùa xuân người ra đồng/ Lộc trải dài nương mạ”: nói về những người lao động, những người ươm mầm cho sự sống, ươm những hạt mầm non trên những cánh đồng quê hương. Từ “lộc” cho ta nghĩ đến những cánh đồng trải dài mênh mông với những chồi non mới nhú lên xanh mướt từ những hạt thóc giống đầu mùa xuân.Từ “lộc” còn mang sức sống, sức mạnh của con người.Có thể nói, chính con người đã tạo nên sức sống của mùa xuân thiên nhiên, đất nước. - “Tất cả như hối hả/ Tất cả như xôn xao”: Hối hả là vội vã, khẩn trương, liên tục không dừng lại. Xôn xao khiến ta nghĩ tới những âm thanh liên tiếp vọng về, hòa lẫn với nhau xao động.Đây chính là tâm trạng tác giả, là cái náo nức trong tâm hồn. Tiếng lòng của tác giả như reo vui náo nức trước tinh thần lao động khẩn trương của con người. *Nghệ thuật - Thể thơ gần với điệu dân ca, âm hưởng trong sáng, nhẹ nhàng, tha thiết, điệu thơ như điệu của tâm hồn, cách gieo vần liền tạo sự liền mạch của dòng cảm xúc. - Hình ảnh tự nhiên, giản dị, những hình ảnh giàu ý nghĩa biểu tượng, đặc biệt một số hình ảnh cành hoa, con chim, mùa xuân được lặp đi lặp lại, nâng cao và gây ấn tượng đậm đà * Lí giải những sự khác nhau + Do phong cách nghệ thuật, nét độc đáo trong ngòi bút mỗi nhà thơ. + Hai nhà thơ thuộc giai đoạn khác nhau: Nguyễn Du là nhà thơ trung đại, sáng tác theo thể thơ dân tộc. Thanh Hải là nhà thơ hiện đại, có nhiều đột phá mới ở hình thức thơ ca. |
| 3.3 | Tổng kết -Hình sắc riêng thể hiện giọng nói riêng - Bài học sáng tạo: sáng tạo là sinh mệnh của nghệ thuật ,nhà văn không được lặp lại người khác và không được lặp lại chính mình. - Bài học tiếp nhận: nhận ra những phong cách riêng đánh dấu tên tuổi người nghệ sĩ. |