Đề thi tỉnh Đồng Tháp
SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO ĐỒNG THÁP
KỲ THI TUYỂN SINH VÀO LỚP 10 THPT
NĂM HỌC 2016 – 2017
MÔN: NGỮ VĂN
Ngày thi: 15/06/2016
Thời gian làm bài: 120 phút (Không kể thời gian giao đề)
Câu 1: (2,0 điểm)
a) Đọc đoạn trích sau và trả lời câu hỏi bên dưới:
Khi ta làm việc, ta với công việc là đôi, sao lại gọi là một mình được? Huống chi công việc của cháu gắn liền với công việc của bao anh em, đồng chí dưới kia. Công việc của cháu gian khổ thế đấy, chứ cất nó đi, cháu buồn đến chết mất.
– Đoạn trích trên kể về ai? Trong tác phẩm nào?
– Lời kể thể hiện suy nghĩ của nhân vật về điều gì?
b) Khởi ngữ là gì? Tìm khởi ngữ trong câu sau:
Còn mắt tôi thì các anh lái xe bảo: "Cô có cái nhìn sao mà xa xăm".
(Lê Minh Khuê, Những ngôi sao xa xôi)
Câu 2: (3,0 điểm) Đọc truyện sau đây:
Người ăn xin
Một người ăn xin đã già. Đôi mắt ông đỏ hoe, nước mắt ông giàn giụa, đôi môi tái nhợt áo quần tả tơi. Ông chìa tay xin tôi.
Tôi lục hết túi nọ đến túi kia, không có lấy một xu, không có cả khăn tay, chẳng có gì hết. Ông vẫn đợi tôi. Tôi chẳng biết làm thế nào. Bàn tay tôi run run nắm chặt lấy bàn tay nóng hổi của ông:
– Xin ông đừng giận cháu! Cháu không có gì cho ông cả.
Ông nhìn tôi chăm chăm đôi môi nở nụ cười:
Cháu ơi, cảm ơn cháu! Như vậy là cháu đã cho lão rồi.
Khi ấy tôi chợt hiểu ra: cả tôi nữa tôi cũng vừa nhận được một cái gì đó của ông.
(Theo Tuốc – ghê – nhép, Ngữ văn 9, tập 1)
Từ câu chuyện trên, hãy viết một đoạn văn nghị luận trình bày suy nghĩ của em về sự cảm thông, chia sẻ trong cuộc sống.
Câu 3: (5,0 điểm) Trình bày cảm nhận của em về đoạn thơ sau:
Mọc giữa dòng sông xanh
Một bông hoa tím biếc
Ơi con chim chiền chiện
Hót chi mà vang trời
Từng giọt long lanh rơi
Tôi đưa tay tôi hứng.
Mùa xuân người cầm súng
Lộc gắt đầy trên lưng
Mùa xuân người ra đồng
Lộc trải dài nương mạ
Tất cả như hối hả
Tất cả như xôn xao...
Đất nước bốn ngàn năm
Vất vả và gian lao
Đất nước như vì sao
Cứ đi lên phía trước.
Ta làm con chim hót
Ta làm một cành hoa
Ta nhập vào hòa ca
Một nốt trầm xao xuyến.
Một mùa xuân nho nhỏ
Lặng lẽ dâng cho đời
Dù là tuổi hai mươi
Dù khi tóc bạc.
(Thanh Hải, trích Mùa xuân nho nhỏ, Ngữ văn 9, tập hai)
HƯỚNG DẪN LÀM BÀI
Câu | Ý | Nội dung |
1 | 1 | - Đoạn trích trên kể về nhân vật anh thanh niên. Trong tác phẩm “Lặng lẽ Sa Pa” của Nguyễn Thành Long. - Lời kể thể hiện suy nghĩ của nhân vật về công việc anh đang làm. - Công việc của anh không cô đơn, nó còn gắn liền với bao anh em đồng chí dưới xuôi. Đồng thời, cho thấy niềm say mê, nhiệt huyết và đầy trách nhiệm của anh thanh niên với công việc của mình.“Công việc của cháu gian khổ thế đấy, chứ cất nó đi, cháu buồn đến chết mất.” |
| 2 | - Khởi ngữ là thành phần câu đứng trước chủ ngữ để nêu lên đề tài được nói đến trong câu. - Khởi ngữ trong câu là "Còn mắt tôi" |
2 | 2.1 | 1. Giải thích - Một người ăn xin đã già. Đôi mắt ông đỏ hoe, nước mắt ông giàn giụa, đôi môi tái nhợt áo quần tả tơi: người thiếu thốn, không may mắn trong xã hội. - Xin ông đừng giận cháu! Cháu không có gì cho ông cả: không có vật chất, không có những của cải. - Đôi bàn tay run run nắm chặt mà ông lão đã như nhận được rồi: đó là giá trị tinh thần, là sự cảm thông, sẻ chia, yêu thương của con người. - Cả tôi cũng nhận được điều gì đó: cảm thông, sẻ chia với người khác không phải là cho đi của bản thân, mà chính chúng ta – những người cho đi cũng được nhận lại. Câu chuyện nói về sự sẻ chia, cảm thông trong cuộc sống. Tình yêu thương ấy giữa người với người rất cần thiết, nó làm cho người gần người hơn, làm cho chúng ta tự hoàn thiện và phát triển nhân cách. Quan trọng hơn hết, chúng ta biết quan tâm, chăm sóc, sẻ chia với những người kém may mắn hơn mình. Còn gì trên đời đẹp hơn thế Người yêu người sống để yêu nhau |
| 2.2 | Phân tích, bình luận a. Vì sao phải biết quan tâm, sẻ chia - Vì sẻ chia, yêu thương tạo nên sức mạnh trong cuộc sống vốn đầy những bão giông, trắc trở này. - Tình yêu thương trong cuộc sống là tình cảm yêu mến, trân trọng, quan tâm, sẻ chia, chăm sóc, giúp đỡ lẫn nhau. - Vì được yêu thương, ta có cảm giác mình không đơn độc, một mình, có đủ dũng khí để vượt qua những điều tưởng như không thể. - Sức mạnh ở đây trước hết là sức mạnh tinh thần, nó sẽ dẫn đến sức mạnh thể chất. - Đối mặt với những khó khăn, thách thức không phải chỉ mang lại chiến thắng cho bản thân ta, mà hơn hết, ta biết báo đáp với những người đã hi sinh vì mình.Khi đó, tình yêu thương nhân đôi giá trị. Giá trị của tình thương càng to lớn. b. Biểu hiện của sự sẻ chia, cảm thông, của tình yêu thương - Trong cuộc sống, tình yêu thương giữa con người với con người là một giá trị cao quý, là điều cần thiết mà ai cũng phải hướng tới. - Sẻ chia, cảm thông sẽ mang lại những điều ý nghĩa cho cuộc sống: + Tình yêu thương đem đến cho con người niềm vui, niềm hạnh phúc, lòng tin yêu; tiếp thêm sức mạnh để con người có thể vượt qua mọi khó khăn, thử thách. + Tình yêu thương giúp con người biết cảm thông, thấu hiểu, vị tha; để con người có thêm nhiều cơ hội hiểu nhau, sống tốt đẹp, thân ái với nhau hơn. + Sẻ chia, cảm thông, yêu thương có thể cảm hóa cái xấu, cái ác; xóa bỏ những ngăn cách, hận thù, làm cho cuộc sống ngày càng tốt đẹp, nhân văn +…. ( Học sinh lấy dẫn chứng thực tế hoặc trong văn học ) - Phê phán những biểu hiện sống dửng dưng, vô cảm, thiếu ý thức về tình yêu thương, không biết trân trọng những điều ý nghĩa có được từ tình yêu thương. c. Mở rộng, nâng cao - Sẻ chia, cảm thông, yêu thương phải thật lòng, phải xuất phát từ trái tim. - Những người đón nhận tình yêu thương cũng phải cho đi yêu thương. “Bàn tay tặng hoa hồng bao giờ cũng phảng phất hương thơm.” |
| 2.3 | Bài học và liên hệ bản thân Qua câu chuyện Người ăn xin, em hiểu hơn về những hoàn cảnh trong cuộc sống và biết sống quan tâm, sẻ chia với những số phận kém may mắn hơn. |
3 | 3.1 | Giới thiệu chung - Tác giả Thanh Hải tên khai sinh là Phạm Bá Ngoãn, quê ở huyện Phong Điền, tỉnh Thừa Thiên Huế. Là một trong những cây bút có công xây dựng nền văn học cách mạng miền Nam ngay từ buổi đầu. - Bài thơ “Mùa xuân nho nhỏ” được viết vào tháng 11/1980, không bao lâu trước khi nhà thơ qua đời, thể hiện niềm yêu cuộc đất đất nước thiết tha và ước nguyện của tác giả. |
| 3.2 | Phân tích, chứng minh a. Cảm xúc của nhà thơ trước mùa xuân của thiên nhiên (6 câu đầu) - Bức tranh thiên nhiên trong 6 câu đầu được vẽ bằng vài nét phác họa nhưng rất đặc sắc. - Không gian cao rộng của bầu trời, rộng dài của dòng sông, màu sắc hài hòa của bông hoa tím biếc và dòng sông xanh – đặc trưng của xứ Huế. - Rộn rã, tươi vui với âm thanh tiếng chim chiền chiện hót vang trời, tiếng chim trong ánh sáng xuân lan tỏa khắp bầu trời như đọng thành “từng giọt long lanh rơi”. - Cảm xúc của tác giả trước mùa xuân đất trời thể hiện qua cái nhìn trìu mến với cảnh vật, trong những lời bộc lộ trực tiếp như lời trò chuyện với thiên nhiên: “ơi, hót chi… mà”. Đặc biệt, cảm xúc của nhà thơ được thể hiện trong một động tác trữ tình đón trân trọng vừa tha thiết trìu mến với mùa xuân: đưa tay hứng lấy từng giọt long lanh của tiếng chim chiền chiện. + Giọt long lanh có thể hiểu là giọt mưa mùa xuân, giọt sương mùa xuân, trong sáng, rơi xuống từng nhành cây, kẽ lá như những hạt ngọc. + Giọt long lanh cũng có thể được hiểu theo nghĩa ẩn dụ chuyển đổi cảm giác. Tiếng chim từ chỗ là âm thanh (cảm nhận bằng thính giác) chuyển thành từng giọt (hình và khối, cảm nhận bằng thị giác), từng giọt ấy lại long lanh ánh sáng và màu sắc, có thể cảm nhận bằng xúc giác. => Dù hiểu theo cách nào, hai câu thơ cũng thể hiện cảm xúc say sưa, ngây ngất của tác giả trước cảnh đất trời xứ Huế vào xuân, thể hiện mong muốn hóa vào thiên nhiên đất trời trong tâm tưởng giữa mùa đông giá lạnh khiến ta khâm phục. b. Cảm xúc của nhà thơ trước mùa xuân của đất nước (10 câu tiếp) - Hình ảnh lộc xuân theo người ra đồng làm đẹp ý thơ với cuộc sống lao động và chiến đấu, xây dựng và bảo vệ, hai nhiệm vụ không thể tách rời. Họ đã đem mùa xuân đến mọi nơi trên đất nước. - “Mùa xuân người cầm súng/ Lộc giắt đầy trên lưng”: liên tưởng đến những người chiến sĩ ra trận mà trên vai, trên lung họ có cành lá ngụy trang. Những cành lá ấy mang lộc biếc, chồi non, mang theo mùa xuân của thiên nhiên, cây cỏ. Từ “lộc” còn làm ta liên tưởng đến hình ảnh người lính khi ra trận, mang theo sức sống của cả dân tộc. Chính màu xanh sức sống đó đã tiếp cho người lính có thêm ý chí, sức mạnh để họ vươn xa về phía trước, tiêu diệt kẻ thù. - “Mùa xuân người ra đồng/ Lộc trải dài nương mạ”: nói về những người lao động, những người ương mầm cho sự sống, ươm những hạt mầm non trên những cánh đồng quê hương. Từ “lộc” cho ta nghĩ đến những cánh đồng trải dài mênh mông với những chồi non mới nhú lên xanh mướt từ những hạt thóc giống đầu mùa xuân.Từ “lộc” còn mang sức sống, sức mạnh của con người. Có thể nói, chính con người đã tạo nên sức sống của mùa xuân thiên nhiên, đất nước. - “Tất cả như hối hả / Tất cả như xôn xao”: Hối hả là vội vã, khẩn trương, liên tục không dừng lại. Xôn xao khiến ta nghĩ tới những âm thanh liên tiếp vọng về, hòa lẫn với nhau xao động. Đây chính là tâm trạng tác giả, là cái náo nức trong tâm hồn. Tiếng lòng của tác giả như reo vui náo nức trước tinh thần lao động khẩn trương của con người. - Nhà thơ tin tưởng, tự hào về tương lai tươi sáng của đất nước cho dù trước mắt còn nhiều vất vả, khó khăn. Và đất nước được hình dung so sánh với vì sao. Sao là vẻ đẹp vĩnh hằng vượt qua mọi không gian và thời gian. Sao cũng là hình ảnh rạng ngời trên lá cờ Tổ quốc. Qua đó bộc lộ niềm tự hào về một đất nước Việt Nam anh hùng và giàu đẹp. Đất nước mãi trường tồn, vĩnh cửu cùng vũ trụ, không bao giờ mất đi và không một thế lực nào ngăn cản được. Phụ từ “cứ” kết hợp với động từ “đi lên” thể hiện quyết tâm cao độ, hiên ngang tiến lên phía trước, cảm xúc của nhà thơ là lạc quan, tin tưởng, ngợi ca sức sống quả quê hương, đất nước, của dân tộc khi mùa xuân về. c. Ước nguyện của nhà thơ (8 câu tiếp) - Muốn làm những việc hữu ích dâng hiến cho đời, bày tỏ qua những hình ảnh tự nhiên giản dị và đẹp. Đẹp, tự nhiên và giàu ý nghĩa vì nhà thơ đã lấy cái đẹp tinh túy của thiên nhiên để diễn tả vẻ đẹp của tâm hồn. - Làm con chim hót giữa muôn vàn tiếng chim vô tư cống hiến tiếng hót vui, làm một cành hoa giữa vườn hoa xuân rực rỡ vô tư cống hiến hương sắc cho đời, làm một mùa xuân nho nhỏ góp vào mùa xuân to lớn của đất nước, của cuộc đời chung. Đầu bài thơ, tác giả khắc họa mùa xuân bằng bông hoa và tiếng chim hót. Cấu tứ lặp đi lặp lại như vậy tạo ra sự đối ứng mạnh mẽ. Hình ảnh chọn lowcj trở lại đã mang một ý nghĩa lớn: mong muốn được sống có ích, cống hiến cho đời là một lẽ tự nhiên. - Điệp từ “ta” như một lời khẳng định: Nó không chỉ là lời tâm niệm thiết tha, chân thành của nhà thơ mà còn đề cập đến một vấn đề lớn là khát vọng của nhiều người. Ước nguyện hóa thân vô cùng cháy bỏng, nhưng được tác giả âm thầm lặng lẽ dâng cho đời. “Nho nhỏ”, “lặng lẽ” là cách nói chân thành, giản dị, khiêm tốn, là cách sống cao đẹp - Điệp từ “dù” khiến âm điệu câu thơ tha thiết, sâu lắng, ý thơ được nhấn mạnh làm cho người đọc không chỉ xúc động trước một giọng thơ ấm áp mà còn xúc động trước lời tâm sự thiết tha của một con người đã từng trải qua hai cuộc kháng chiến, đã cống hiến trọn cuộc đời và sự nghiệp cho cách mạng vẫn thiết tha được sống đẹp, sống có ích với tất cả sức sống tươi trẻ của mình cho cuộc đời chung. d. Nghệ thuật đặc sắc - Thể thơ gần với điệu dân ca, âm hưởng trong sáng, nhẹ nhàng, tha thiết, điệu thơ như điệu của tâm hồn, cách gieo vần liền tạo sự liền mạch của dòng cảm xúc. - Hình ảnh tự nhiên, giản dị, những hình ảnh giàu ý nghĩa biểu tượng, đặc biệt một số hình ảnh cành hoa, con chim, mùa xuân được lặp đi lặp lại, nâng cao và gây ấn tượng đậm đà. - Cấu tứ bài thơ chặt chẽ, chủ yếu dựa trên sự phát triển của hình tượng mùa xuân: từ mừa xuân đất trời -> đất nước -> con người. - Giọng điệu bài thơ phù hợp với cảm xúc của tác giả: đoạn đầu vui, say sưa với vẻ đẹp của mùa xuân, thiên nhiên, rồi phấn chấn, hối hả trước khí thế lao động của đất nước. Cuối cùng là trầm lắng, hơi trang nghiêm mà thiết tha bộc bạch, tâm niệm. |
| 3.3 | Tổng kết - Bài thơ thể hiện tâm hồn thơ Thanh Hải tha thiết yêu đời, yêu cuộc sống. - Nội dung và nghệ thuật hài hòa làm nên sức hấp dẫn của bài thơ. - Có giá trị thức tỉnh lớn lao với tâm hồn người. |